حساسیت غذایی و عدم تحمل غذایی
. . . . . .
آلرژی غذایی واکنش سیستم ایمنی بدن است که بلافاصله پس از خوردن یک غذای خاص بروز می‌کند. حتی مقدار کمی از مواد غذایی عامل آلرژی می‌تواند علائمی مانند مشکلات گوارشی، کهیر و یا تورم مجاری هوایی را ایجاد کند.
شایع ترین علائم آلرژی غذایی شامل موارد زیر است:
1. سوزن سوزن شدن یا خارش دهان
2. کهیر، خارش یا اگزما
3. تورم لب ها، صورت، زبان و گلو یا سایر قسمت‌های بدن
4. خس خس سینه، گرفتگی بینی یا مشکل در تنفس
5. درد شکم، اسهال، حالت تهوع یا استفراغ
6. سرگیجه، سبکی سر یا غش کردن
در برخی افراد احتمال بروز شوک آنافیلاکسی وجود دارد که درمان اضطراری آن بسیار مهم است. در صورت عدم درمان، آنافیلاکسی می‌تواند باعث اغما یا حتی مرگ شود.
علت آلرژی (حساسیت) چیست؟
ممکن است سیستم ایمنی بدن به اشتباه یک غذای خاص یا ماده موجود در غذا را به عنوان عامل بیماری زا شناسایی کند. در نتیجه، سلول های سیستم ایمنی بدن ایمونوگلوبولین آزاد می‌کنند تا آلرژن (ماده غذایی آلرژی زا) را از بین ببرد. دفعه بعد که حتی کمترین مقدار آن غذا را می‌خورید، سیستم ایمنی بدن هیستامین و سایر مواد شیمیایی را وارد جریان خون می کند که این مواد شیمیایی باعث بروز علائم آلرژی می‌شوند.
در بزرگسالان، بیشتر آلرژی‌های غذایی توسط غذاهای دریای مانند میگو و ماهی، صدف یا خرچنگ و یا آجیل ها مانند بادام زمینی؛ و در کودکان تخم مرغ، گندم، سویا، شیر گاو و آجیل ها ایجاد می شود.
عوامل موثر در افزایش احتمال بروز آلرژِی
• سابقه خانوادگی. در صورت وجود آسم، اگزما، کهیر یا حساسیت‌هایی مانند تب یونجه در خانواده شما، در معرض خطر آلرژی‌های غذایی هستید.
• آلرژی های دیگر. اگر قبلاً به یک ماده غذایی حساسیت داشتید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به حساسیت به مواد غذایی دیگر باشید. به همین ترتیب، اگر انواع دیگری از واکنش‌های آلرژیک مانند تب یونجه یا اگزما را دارید، احتمال ابتلا به آلرژی غذایی بیشتر است.
• سن. آلرژی‌های غذایی در کودکان بخصوص کودکان نوپا و نوزادان بیشتر دیده می‌شود. با بزرگتر شدن، سیستم گوارش تکامل یافته و بدن مواد غذایی یا اجزای غذایی عامل آلرژی را کمتر جذب می‌کند.
خوشبختانه، حساسیت به شیر، سویا، گندم و تخم مرغ در کودکان به مرور زمان برطرف می‌شود. معمولا حساسیت‌های شدید و حساسیت به آجیل و صدف زمان بیشتری می‌برد.
• آسم. آسم و آلرژی غذایی احتمال دارد با هم اتفاق بیافتند.
اگر حساسیت غذایی دارید:
اگر می‌دانید آلرژی غذایی دارید، در خوردن و نوشیدن دقت کنید. حتما برچسب‌های مواد غذایی را با دقت بخوانید. چنانچه قبلاً واکنش شدیدی داشته اید، یک دستبند یا گردنبند هشداردهنده پزشکی بپوشید تا در صورت بروز واکنش و عدم توانایی صحبت به دیگران این امکان را بدهید تا بفهمند شما آلرژی غذایی دارید. همچنین در رستوران‌ها مراقب باشید. باید کاملاً مطمئن شوید وعده غذایی که سفارش می‌دهید حاوی آن ماده غذایی نباشد. اگر فرزند شما حساسیت غذایی دارد نیز برای اطمینان از امنیت او به افراد نزدیک مانند پرستار یا کسی که وظیفه نگهداری کودک را برعهده دارد، پرسنل مدرسه، بزرگسالانی که به صورت مداوم با کودکتان در ارتباط هستند مانند والدین دوستان نزدیکشان اطلاع دهید که کودکتان حساست غذایی دارد و علائم را برای آنها توضیح دهید و آنها را راهنمایی کنید تا در صورت بروز علائم اقدام مناسب انجام دهند.
تشخیص آلرژی
هیچ آزمایش کاملی برای تأیید یا رد آلرژی غذایی وجود ندارد. با این وجود پزشک تعدادی از عواملی مانند علائم، سابقه خانوادگی، معاینه بالینی و نتیجه آزمایشات را در نظر می‌گیرد.
رژیم حذف یکی از راهکارها برای تشخیص حساسیت غذایی است. در این روش از شما خواسته می شود به مدت یک یا دو هفته از مصرف ماده یا مواد غذایی خاصی اجتناب کنید و سپس یک یک مواد را به رژیم غذایی اضافه کرده و علائم خود را گزارش کنید.
عدم تحمل غذا
عدم تحمل غذا یا واکنش به ماده دیگری که خورده‌اید ممکن است باعث علائم و نشانه‌های مشابه آلرژی غذایی شود (مانند تهوع، استفراغ، نفخ، گرفتگی و اسهال). بسته به نوع عدم تحمل غذایی، ممکن است بتوانید مقادیر کمی از این غذاها را بدون واکنش بخورید. در مقابل، اگر حساسیت غذایی واقعی دارید، حتی مقدار کمی از مواد غذایی ممکن است واکنش آلرژیک ایجاد کند. یکی از جنبه‌های دشوار در تشخیص عدم تحمل مواد غذایی این است که برخی افراد نه به خود غذا بلکه به یک ماده‌ای که در تهیه غذا استفاده می‌شود، حساس هستند.
شرایط مشابه عدم تحمل غذایی
• عدم وجود یک آنزیم لازم برای هضم کامل مواد غذایی. ممکن است مقادیر کافی از برخی از آنزیم‌های مورد نیاز برای هضم بعضی غذاها را نداشته باشید. به عنوان مثال، مقدار ناکافی آنزیم لاکتاز، توانایی شما در هضم لاکتوز، قند اصلی محصولات شیر را کاهش می‌دهد. عدم تحمل لاکتوز می‌تواند باعث نفخ، گرفتگی، اسهال و گاز اضافی شود.
• مسمومیت غذایی. بعضی اوقات مسمومیت با مواد غذایی می‌تواند یک واکنش آلرژیک را تقلید کند. باکتری‌های موجود در تن ماهی فاسد شده و سایر ماهی‌ها می توانند سمی را ایجاد کنند که واکنش‌های مضر را برانگیزد.
• حساسیت به مواد افزودنی غذایی. برخی از افراد بعد از خوردن مواد افزودنی غذایی خاص، دچار واکنش‌های گوارشی و علائم دیگر می‌شوند. به عنوان مثال، سولفیت‌هایی که برای حفظ میوه‌های خشک، کنسرو و شراب استفاده می‌شوند می‌توانند حملات آسم را در افراد حساس ایجاد کنند.
بیماری سلیاک
سلیاک یک بیماری گوارشی وراثتی است که در اثر حساسیت به پروتئینی به نام گلوتن (پروتئینی که در گندم، جو و چاودار وجود دارد) ایجاد می شود. زمانی که فرد مبتلا ، گلوتن دریافت می کند ، سیستم ایمنی او فعال می شود و به سلول های روده حمله می کند. این امر منجر به آسیب سطح جذبی روده شده و در نتیجه بدن قادر نخواهد بود مواد مغذی مانند چربی، پروتئین، کربوهیدرات، ویتامین ها و مواد معدنی را جذب کند. بنابراین سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که در تمام طول عمر همراه فرد مبتلاست و منجر به عدم تحمل گلوتن می شود.
